شهزاد محمدیان

ویتامین c یا اسید آسکوربیک نقش های متعددی در بدن ایفا می کند که عبارتند از :
1 - تشکیل کلاژن :
مهم ترین فعالیت ویتامین c کمک به تشکیل کلاژن، یعنی تنها پروتئین مهم بافت هم بندی است. کلاژن، بافتی است که استخوان بر روی آن ساخته شده و باعث اتصال سلول های مختلف به یکدیگر می شود. این فعالیت، برای دیواره شریان ها و مویرگ ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است، چون با هر ضربان قلب، شریان ها منبسط و منقبض می شوند و مویرگ ها نیز نازک و شکننده اند؛ بنابراین انسجام بافتی آنها حیاتی است.

2 - فعالیت به عنوان آنتی اکسیدان :
ویتامین c همچنین یک آنتی اکسیدان مهم است و همانند ویتامین E وبتاکاروتن که مواد محلول در چربی را از اکسیده شدن محافظت می نمایند،ویتامین c این نقش را در مورد مواد محلول در آب ایفا می کند. اثر آنتی اکسیدانی ویتامین c به دو طریق است: از یک سو وقتی این ویتامین اکسیده می شود، موادی از قبیل آهن و مس که از قبل اکسیده شده اند را دوباره فعال می سازد و از سوی دیگر ویتامین c باعث خارج ساختن مواد مضر اکسیدکننده از بدن می شود.
این ویتامین در روده ها، آهن را از اکسیده شدن محافظت می کند و در سلول ها و مایعات بدن، به فعالیت سایر مولکول ها منجمله ویتامین A، ویتامینE و اسیدهای چرب غیر اشباع کمک می کند.

3 - سوخت و ساز اسیدهای آمینه :
ویتامین C در سوخت وساز چندین اسید آمینه نقش دارد. برخی از این اسیدهای آمینه در نهایت به هورمون های حائز اهمیت در فعالیت های بدن از قبیل نوراپی نفرین(مترشحه از غدد فوق کلیه) و تیروکسین (مترشحه از غده تیروئید) تبدیل می شوند.

4 - فعالیت در تنش های عصبی ( استرس ) :
در طی استرس، غدد فوق کلیه مقادیر قابل توجهی ویتامین Cهمراه با هورمون های اپی نفرین و نوراپی نفرین آزاد می سازند. در زمان استرس میزان نیاز بدن به ویتامین C تا حدی افزایش می یابد ولی هنوز مشخص نشده که ویتامین C در این رابطه چه نقشی ایفا می کند.

5 - فعالیت به عنوان آنتی هیستامین :
برخی پژوهش ها این احتمال را مطرح کرده اند که ویتامین c در کاهش علائم سرما خوردگی و یا حساسیت نقش داشته باشد، ممکن است این ویتامین به عنون یک ماده ضد هیستامین(آنتی هیستامین) فعالیت کند.تایید این مطلب مستلزم پژوهش های بیشتر می باشد. البته در هر حال مصرف نوع دارویی ویتامین C برای پیشگیری یا درمان سرماخوردگی و یا حساسیت توصیه نمی شود.

6 - محافظت ریه ها :
پژوهش های مختلفی در مورد ارتباط بین ویتامین c و عفونت های دستگاه تنفس فوقانی انجام شده است. برخی از آن ها نشان داده اند با مصرف ویتامین c، علائم تنفسی پس از ورزش های سنگین کاهش می یابد. در این مورد هم مصرف دارویی ویتامین c توصیه نمی گردد.

7 - پیشگیری و درمان سرطان :
در این مورد نیز تحقیقات وسیعی انجام شده و در حال انجام است. مطالعات انجام شده بر روی جمعیت های مختلف این نظریه را تایید می کند که مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین c نقش محافظت کننده در برابر بیماری های بدخیم به ویژه سرطان دهان، حنجره و مری دارد. شاید این ارتباط بیان گر یکی دیگر از فواید رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزی باشد. با توجه به نقش آنتی اکسیدانی ویتامین c ، این ویتامین با نیتریت ترکیب شده و احتمال بروز سرطان معده راه کاهش می دهد.

به طور خلاصه ویتامین c به عنوان یک کو آنزیم، فعالیت های متعددی را در بدن ایفا می کند. این ویتامین در تولید کلاژن و ترمیم زخم، نقش حیاتی دارد، باعث استحکام بافتی و انسجام مویرگی شده و با افزایش جذب و مصرف آهن، به تکامل گلبول قرمز کمک می کند. این ویتامین همچنین در سوخت و ساز اسیدهای آمینه و ساخته شدن هورمون تیروئید(تیروکسین)، اپی نفرین، اسیدهای صفراوی و هورمون های استروئیدی نقش دارد.بهتر است موادغذایی حاوی ویتامین c همراه با غذاهای حاوی آهن مصرف شوند زیرا ویتامین c باعث افزایش جذب روده ای آهن می شود.این ویتامین همچنین به بدن کمک می کند تا از اسید فولیک و منگنز استفاده نماید. شیر مادر حاوی مقادیر کافی ویتامین c می باشد. در هر نوبت غذایی، بدن قادر است مقدار محدودی ویتامین c جذب نماید بنابراین بهتر است مواد غذایی حاوی ویتامین c به دفعات مکرر در طی روز مصرف شوند تا این که با حجم زیاد و در یک نوبت از آن ها استفاده شود چفعون در این صورت حتی اگر ذخائر بدن از ویتامین c اشباع نشده باشند، بدن آن را در ادرار ترشح و دفع می کند. ویتامین c در برابر عوامل محیطی بسیار ناپایدار است و در واقع از این نظر ناپایدارترین ویتامین ها می باشد.

حرارت، نور و قرار گرفتن در معرض هوا باعث تخریب سریع ویتامین c موجود در مواد غذایی می شود. به عنوان مثال اگر یک پرتقال بریده و قاچ شده
به مدت 30 دقیقه در معرض هوا قرار گیرد، تقریبا نیمی از ویتامین c خود را از دست می دهد. غذاهای حاوی ویتامین c را باید در محیط خنک و تاریک قرار داد تا در حد امکان ویتامین c آن ازبین نرود. منجمد کردن، مقداری از ویتامین c مواد غذایی را از حفظ کرده و مانع از نخریب آن می شود. پخت غذا به روش جوشاندن در آب، دو برابر بیش از بخار پزکردن، ویتامین c مواد غذایی را از بین می برد؛ پخت در مایکروفر حتی کمتر از بخارپز کردن، ویتامین c موجود در مواد غذایی را ازبین می برد.

مواد غذایی حاوی ویتامین c
ویتامین c فقط در مواد غذایی گیاهی یافت می شود، به جز جگر هیچ ماده غذایی حیوانی منبع قابل ملاحظه ای برای ویتامین c نمی باشد. لیمو شیرین، پرتقال، نارنگی، فلفل سبز، لیمو شیرین، کیوی، توت فرنگی، گل کلم، اسفناج، گوجه فرنگی، جعفری، کلم، سیب زمینی، گرمک و طالبی از منابع عمده این ویتامین هستند. مقدار ویتامین c موجود در ساقه گیاهان بیشتر از سایر قسمت های آن و میزان آن در ساقه های نازک بیش از ساقه های کلفت می باشد.

کمبود ویتامین c
با توجه به این که با یک رژیم غذایی معمولی، میزان مورد نیاز روزانه ویتامین c تامین می شود، پیدایش علائم کمبود ویتامین c به ندرت رخ می دهد. کمبود ویتامین در کودکانی که یک رژیم غذایی معمولی دارند نادر است ولی در صورت وجود سوء تغذیه شدید، کمبود این ویتامین می تواند باعث اختلال رشد گردد. در کمبود شدید ویتامین c، بیماری اسکوربوت ایجاد می شود و اولین علائم آن در رگ های خونی پدیدار می شود.