شهزاد محمدیان

ویتامین C یا اسید آسکوربیک نقش های متعددی در بدن ایفا می کند که عبارتند از :
1- تشکیل کلاژن
مهمترین فعالیت ویتامین C کمک به تشکیل کلاژن، یعنی تنها پروتئین مهم بافت هم بندی است. کلاژن بافتی است که استخوان بر روی آن ساخته شده و باعث اتصال سلول های مختلف به یکدیگر می شود. این فعالیت، برای دیواره شریان ها و مویرگ ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است، چون با هر ضربان قلب، شریان ها منبسط و منقبض می شوند و مویرگ ها نیز نازک و شکننده اند، بنابراین انسجام بافتی آنها حیاتی است.

2- فعالیت به عنوان آنتی اکسیدان
ویتامین C همچنین یک آنتی اکسیدان مهم است و همانند ویتامین E و بتاکاروتن که مواد محلول در چربی را از اکسیده شدن محافظت می نمایند، ویتامین C این نقش را در مورد مواد محلول در آب ایفا می کند. اثر آنتی اکسیدانی ویتامین C به دو طریق است، از یک سو وقتی این ویتامین اکسیده می شود، موادی از قبیل آهن و مس که از قبل اکسیده شده اند را دوباره فعال می سازد و از سوی دیگر ویتامین C باعث خارج ساختن مواد مضر اکسید کننده از بدن می شود.این ویتامین در روده ها، آهن را از اکسیده شدن محافظت می کند و در سلول ها و مایعات بدن، به فعالیت سایر مولکول ها منجمله ویتامین A، ویتامین E و اسیدهای چرب غیراشباع کمک می کند.

3- سوخت و ساز اسیدهای آمینه
ویتامین C در سوخت و ساز چندین اسید آمینه نقش دارد. برخی از این اسیدهای آمینه در نهایت به هورمون های حائز اهمیت در فعالیت های بدن از قبیل نوراپی نفرین (مترشحه از غدد فوق کلیه) و تیروکسین (مترشحه از غده تیروئید) تبدیل می شوند.

4- فعالیت در تنش های عصبی ( استرس )
در طی استرس، غدد فوق کلیه مقادیر قابل توجهی ویتامین C همراه با هورمون های اپی نفرین و نوراپی نفرین آزاد می سازند. در زمان استرس میزان نیاز بدن به ویتامین C تا حدی افزایش می یابد ولی هنوز مشخص نشده که ویتامین C در این رابطه چه نقشی ایفا می کند.

5- فعالیت به عنوان آنتی هیستامین
برخی پژوهش ها این احتمال را مطرح کرده اند که ویتامین C در کاهش علائم سرما خوردگی و یا حساسیت نقش داشته باشد، ممکن است این ویتامین به عنوان یک ماده ضد هیستامین (آنتی هیستامین) فعالیت کند. تایید این مطلب مستلزم پژوهش های بیشتر می باشد. البته در هر حال مصرف نوع دارویی ویتامین C برای پیشگیری یا درمان سرماخوردگی و یا حساسیت توصیه نمی شود.

6- محافظت ریه ها
پژوهش های مختلفی در مورد ارتباط بین ویتامین C و عفونت های دستگاه تنفس فوقانی انجام شده است. برخی از آنها نشان داده اند با مصرف ویتامین C، علائم تنفسی پس از ورزشهای سنگین کاهش می یابد. در این مورد نیز تحقیقات بیشتری لازم است و در هر حال در این مورد هم مصرف نوع دارویی ویتامین C توصیه نمی گردد.

7- پیشگیری و درمان سرطان
در این مورد نیز تحقیقات وسیعی انجام شده و در حال انجام است. مطالعات انجام شده بر روی جمعیت های مختلف این نظریه را تایید می کند که مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین C نق محافظت کننده در برابر بیماری های بدخیم بویژه سرطان دهان، حنجره و مری دارد. شاید این ارتباط بیانگر یکی دیگر از فواید رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزی باشد. با توجه به نقش آنتی اکسیدانی ویتامین C، این ویتامین با نیتریت ترکیب شده و احتمال بروز سرطان معده را کاهش می دهد.

فواید ویتامین C
1- تولید کلاژن و ترمیم زخم
2- باعث استحکام بافتی و انسجام مویرگی شده و با افزایش جذب و مصرف آهن به تکامل گلبول قرمز کمک می کند.
3- در سوخت و ساز اسیدهای آمینه و ساخته شدن هورمون تیروئید و اپی نفرین، اسیدهای صفراوی و هورمون های استروئیدی نقش دارد.

ویتامین C در برابر عوامل محیطی بسیار ناپایدار است و در واقع از این نظر ناپایدارترین ویتامین می باشد. حرارت، نور و قرار گرفتن در معرض هوا باعث تخریب سریع ویتامین C موجود در مواد غذایی می شود. به عنوان مثال اگر یک پرتقال بریده و قاچ شده به مدت 30 دقیقه در معرض هوا قرار گیرد تقریبا نیمی از ویتامین C خود را از دست می دهد. غذاهای حاوی ویتامین C را باید در محیط های خنک و تاریک قرار داد تا در حد امکان ویتامین C آن از بین نرود. منجمد کردن مقداری از ویتامین C غذاها را حفظ می کند، جوشاندن، بخار پز کردن و پخت در مایکروفر ویتامین C غذاها را از بین می برد و همچنین پخت غذا در ظروف مسی، به کار بردن چاقوی کند، بیش از حد خرد کردن میوه ها و سبزیجات و خیس کردن سبزیجات در آب گرم هم ویتامین C را از بین میبرد، سیگار کشیدن هم باعث تخریب ویتامین C می شود.

مواد غذایی حاوی ویتامین C
ویتامین C فقط در مواد غذایی گیاهی یافت می شود، به جز جگر هیچ ماده غذایی حیوانی منبع قابل ملاحظه ای برای ویتامین C نمی باشد. لیمو ترش، پرتقال، نارنگی، فلفل سبز، لیمو شیرین، کیوی، توت فرنگی، گل کلم، اسفناج، گوجه فرنگی، جعفری، کلم، سیب زمینی، گرمک و طالبی از منابع عمده این ویتامین هستند.

کمبود ویتامین C
1- باعث اختلال در رشد می شود
2- بیماری اسکوربوت (علائم آن در رگ های خونی پدیدار می شود)
3- خونریزی لثه
4- پاره شدن مویرگ های پوست
5- تحلیل عضلات و جوش نخوردن زخم به دلیل تاخیر در بازسازی استخوان، شکستگی استخوان
6- خشک، تیره و خشن شدن پوست
7- خرابی شدید دندان ها، کم خونی و بیماری های عفونی و احتمال مرگ ناگهانی ناشی از خونریزی شدید
ویتامین C مورد نیاز بدن باید از طریق مواد غذایی تامین شود اگر فردی برای مدت طولانی از داروهای حاوی ویتامین C استفاده نماید، باید به تدریج مصرف آن را کم و سپس قطع نماید، قطع ناگهانی باعث بروز علائم کمبود ویتامین C می شود.

مسمومیت با ویتامین C
مصرف داروهای حاوی ویتامین C عوارض متعددی در بردارد و به طور معمول توصیه می شود میزان مورد نیاز این ویتامین از طریق مواد غذایی تامین شود.مصرف نابه جای داروهای حاوی ویتامین C باعث بروز تهوع، دردهای متناوب شکمی، اسهال، ضایعات پوستی، سنگ کلیه، کم خونی، سوزش ادرار و افت قند خون می شود.مقادیر بیش از حد ویتامین C همچنین باعث تخریب مس و سلنیوم در بدن می گردد.